اگرچه اين مرحله منجر به امضاي توافقنامه نهايي نشد، مواضع دوطرف را تا حد زيادي به هم نزديك كرد و مي‌توان نسبت به حصول يك توافق پايدار در مهلت 7ماهه پيش‌رو اميدوار بود؛ هر چند هنوز موانع جدي و قابل تاملي وجود دارد كه عبور از آنها نيازمند يك عزم و اراده‌اي جدي‌تر خصوصا از جانب آمريكا و هم‌پيمانان غربي‌اش است.
در هرحال و در هر توافقي طرفين يك سلسله توافقات و تعهداتي را در مقابل هم مي‌پذيرند كه طبيعت توافق و قرارداد است و توافق احتمالي هسته‌اي نيز از اين اصل كلي مستثني نخواهد بود. بنابراين در يك توافق دراز مدت يك سلسله اقداماتي را ايران بايد بپذيرد و يك سلسله اقداماتي را نيز غرب بايد انجام دهد. بايد توجه داشت كه تحريم‌هايي كه در شرايط حاضر موضوع اصلي مذاكرات قرار گرفته‌اند عبارتند از تحريم‌هاي يكجانبه آمريكا، تحريم‌هاي يكجانبه اروپا و نيز تحريم‌هاي بين‌المللي يا چند جانبه شوراي امنيت كه هر يك از اين مجموعه تحريم‌ها ساختارهاي حقوقي، اجرايي و محتوايي مختص به‌خود را دارند و مستلزم بحث و بررسي جداگانه هستند.
درخصوص دسته اول با توجه به وضعيتي كه دولت آمريكا در داخل با آن مواجه است، احتمال لغو يكباره و كامل مجموعه تحريم‌هاي يكجانبه آمريكا كمي دور از ذهن به‌نظر مي‌رسد. البته اين موضوع نمي‌تواند بهانه‌اي براي كارشكني‌هاي آمريكايي‌ها باشد، اما به هر صورت مجموعه اقتصاد ما در غياب شركت‌ها و بنگاه‌هاي اقتصادي آمريكايي شكل گرفته و لذا لغو تدريجي يا دفعتي اين تحريم‌ها تأثير مستقيم و معناداري بر اقتصاد ايران نخواهد داشت و بيشتر آثار رواني نسبت به ساير شركاي تجاري ايران خواهد داشت.
در مورد اروپا اما چنين بهانه‌اي قابل پذيرش نيست. اروپا چنانچه اراده سياسي و آمادگي براي اتخاذ تصميمات مستقل داشته باشد، هم از نظر حقوقي و هم از نظر اجرايي امكان و توان لغو كامل تحريم‌ها را به‌طور دفعتي دارد. همچنين درخصوص تحريم‌هاي شوراي امنيت كه شالوده و بنياد اوليه مجموعه تحريم‌هاي هسته‌اي عليه ايران به شمار مي‌روند، با حضور 5عضو دائم شوراي امنيت به‌عنوان طرف مذاكرات، راهكارهاي عملي و واقعي براي فسخ قطعنامه‌هاي قبلي وجود دارد.
ليكن به‌نظر مي‌آيد نه اتحاديه اروپا و نه 5عضو دائم شوراي امنيت اراده قطعي نسبت به لغو تحريم‌هاي 2بخش اخير را به‌طور دفعتي و يكباره ندارند. واضح است كه قصد غرب حفظ بخشي از آنچه آنان به‌عنوان اهرم تحريم يا به‌عبارتي تضمين اجراي توافقات احتمالي مي‌بينند، است. هرچند اين نگاه و برداشت از بن و ريشه غلط و بي‌پايه است، اما چنانچه طرف غربي اصرار به حفظ اين اهرم‌هاي ظاهري داشته باشد، مسلما ايران نيز به همان نسبت به حفظ اهرم‌هايي كه در اختيار دارد اصرار خواهد كرد. اين موضوع را مي‌توان دليل اصلي تعويق و تمديد مذاكرات دانست كه در اين صورت مسئوليت قطعي اين تأخير مستقيما متوجه 3كشور اروپايي و آمريكاست.
- عضو سابق تيم مذاكره‌كننده هسته‌اي
نظر شما